به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی «شهر فردا» فرونشست زمين يكي از پديده‌هاي مخاطره آميز زمين‌شناسي است كه در اثر فعاليت‌هاي بشري همچون تخليه دراز مدت آب، نفت وگاز از مخازن زيرزميني و يا اسخراج از معادن زيرزميني مي‌تواند تشديد شود و پديده‌ای است كه در اثر اين صنايع استخراجي ايجاد مي‌شود. نشست زمین به حرکت روبه پایین مواد موجود در سطح یا نزدیک سطح زمین اطلاق می‌گردد. این نوع حرکت بر اساس حرکت عمودی آن از سایر حرکات توده‌ای تمیز داده می‌شود، به طوری که در این نوع حرکت جانبی یا خیلی کم است یا اصلاً وجود ندارد.
بخش‌های فرونشست که قسمت‌هاى مرکزى و جنوبى شهر تهران، شهر رى و جنوب آن را در مي‌گيرد، از نهشته‌هاى آبرفتى جوان و کمى قديمى‌تر پوشيده شده است و مخروط افکنه‌هاى رودخانه‌هاى کن، کرج و جاجرود قسمت‌هاى جنوبى آن را مي پوشاند.
گستره فرونشست شمال ايران مرکزی (دشت تهران- رى) به سبب کارکرد چند گسله به چند بخش فيزيوگرافيکى شامل دشت تهران، فرونشست‌های ری و کهریزک تقسيم مي‌شود. با وجود این که از سال 1347 تا 1382 به تعداد چاه‌ها به میزان بسیار زیادى افزوده شده، میزان تخلیه کاهش یافته که این مطلب نشانگر کاهش دبى چاه‌ها و قنات‌هاى منطقه به دلیل کاهش سطح سفره آب زیرزمینى است.
براساس بررسى‌هاى صورت گرفته، ضخامت آبرفت در قسمت شمالى به بیش از 400 متر و در قسمت شمال‌غربى به حدود 300 متر و در بخش‌هایى از شمال، شرق، جنوب شرق و جنوب غرب دشت، به دلیل بالا آمدگى سنگ کف ضخامت آبرفت به کمتر از 25 متر نیز می رسد که نحوه گسترش و ضخامت رس در محدوده مطالعاتى رابطه معنى‌دارى با میزان فرونشست نشان مى‌دهد.
جنوب غرب شهر تهران به لحاظ شرایط خاص طبیعی و انسانی جزو مناطقی است که در سال های اخیر با پدیده فرونشست روبه رو بوده است.این منطقه که جزو دشت شهریار– تهران می‌باشد شامل زمین‌های کم شیب تا بدون شیب است و به همین دلیل بافت رسوبات در این منطقه ریز و نفوذ ناپذیر می باشد. افزایش ساخت و ساز، جمعیت و برداشت بیش از حد سفره های آب زیرزمینی باعث پایین رفتن سطح آزاد آب در این مناطق و در نتیجه ایجاد فرونشست در این مناطق شده است.
آثار فرونشست را می توان به راحتی در شکاف ها و ترک هایی که در بزرگراه آزادگان، ترک در دیواره ساختمان ها، پل ها، ترکیدگی خطوط آب و گاز و بالا آمدن جداره ی چاه ها ایجادشده ،رویت کرد.طبق بررسی به عمل آمده میزان فرونشست را بین صفر تا 16سانتی متر برآورد شده که بیشترین همبستگی را با میزان افت آب های زیر زمینی منطقه داشته است.
آسیب پذيري پل آزادگان(تقاطع بزرگراه شهيد رجايي و بزرگراه آزادگان) در اثر فرونشست زمین : A ایجادشکستگی در گوشواره ابتدای پل به میزان 5 سانتی متر : B نمای نزدیک از شکستگی عمودی در پل آزادگان
بر اساس اندازه گیری های سازمان نقشه برداری کشور، اراضی وسیعی در جنوب غرب تهران و در امتداد جاده‌ی کمربندی تهران در معرض فرونشست قراردارد. پدیده فرونشست زمین علاوه بر آسیب رساندن به تأسیسات شهری، موجب شیب‌دار شدن اراضی شده و این مناطق (مناطق16، 17 ، 18 و 19شهرداری تهران) را در معرض بروز سیلاب قرار دهد.
کاهش بهره‌بردارى از منابع آب زیرزمینى به ویژه در مناطقى که با افت زیاد مواجه هستند، جلوگیرى از برداشت شن و ماسه در مناطق بالادست، تغییر الگوى کشت و استفاده از روش‌هاى نوین آبیارى مانند آبیارى تحت فشار، قطره‌ا‌ى و بارانى، کشت گلخانه‌ا‌ى، عدم کشت محصولات غیر راهبردى و یا استفاده از آب‌هاى تصفیه شده پساب‌هاى شهرى براى آبیارى به منظور کاهش بهره بردارى از آب زیرزمینى و تغییر الگوى مصرف آب در بخش صنعت و استفاده از چرخه‌هاى بسته آب از راهکارهایى است که مى‌توان در این زمینه به کار برد.
بررسی صورت گرفته توسط برخی محققان، درمورد سنجش ميزان آسيب پذيري بافت هاي شهري در برابر مخاطره فرونشست زمين (بخشي از جنوب شهر تهران) موید آسیب پذیر بودن اكثر سكونتگاه‌ها و جمعيت ساكن درآنها و تأسيسات موجود ( از جمله پل‌ها) در محدوده مورد مطالعه می‌باشد.
در نهایت می‌توان گفت، توسعه شهری کلان‌شهر تهران بر روی عناصر و عوارض ژئومورفولوژیک(به‌ویژه مسیل‌ها) منجر به وقوع مخاطرات دامنه‌ای، سیلاب، فرونشست و آلودگی منابع( آب، خاک و هوا) در اثر تخریب حوضه‌های بالادست و ایجاد حوضه‌های تلفیقی، تغییرات ژئومورفولوژی رودخانهای بستر رود-دره‌ها، ساخت‌و ساز بر دامنه‌ها و احداث جاده، اتوبان و پل‌های متعدد شده است. به طور مثال کانالیزه کرده و ورود پساب به رودخانه کن که منجر به آلودگی و تغییر کیفیت آب آن شده است
پنجشنبه ۲۷ مهر ۱۳۹۶ - 
