به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی «شهر فردا»،قیام هفدهم شهریورماه که به «جمعه سیاه» معروف شد ازجمله حوادث تاریخی معاصر است که در تعیین سرنوشت انقلاب اسلامی جایگاه و اهمیت بالایی دارد. طی این حادثه مردم فقیر محلات جنوب شهر تهران در میدان ژاله سابق (شهدا) با دست‌خالی جمع شده بودند و علیه ستم‌های رژیم شاهنشاهی شعار می‌دادند، اما نیرو‌های نظامی حکومت وقت اقدام به کشتار گسترده مردم کردند.
این حادثه را افراد مختلفی تاکنون تحلیل کرده‌اند و درباره ابعاد آن صحبت کرده‌اند. رهبر معظم انقلاب هم تاکنون به دلایل مختلف از این قیام مردمی یادکرده‌اند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، حادثه ۱۷ شهریور سال ۵۷ را نتیجه اعتماد حکومت پهلوی به آمریکا می‌داند، ایشان در سخنان مختلفی که طی چهل سال گذشته در مورد این حادثه داشتند هر بار با تذکر این اتفاق درس‌هایی از آن را به ملت ایران یادآور شده‌اند که در این گزارش با نگاهی اجمالی به فراز‌هایی از سخنان رهبر انقلاب تلاش می‌شود درس‌های این حادثه که مدنظرشان است یادآوری شود.
ردپای آمریکا در حوادث شهریوری انقلاب
آیت‌الله خامنه‌ای دریکی از سخنان اخیر خود در دیدار با اقشار مختلف مردم یک روز بعد از سالگرد حادثه ۱۷ شهریور در سال به بهانه همین سالگرد به تلاش‌های فریبکارانه آمریکا برای نفوذ از برخی روزنه‌ها اشاره‌کرده و گفتند: «توسعه روزافزون علم، حفظ و تقویت روحیه انقلابی گری در جوانان و اقتصاد قوی و مقاوم را راه‌حل مقابله با دشمن دانستند.
رهبر انقلاب شهریورماه را حاوی خاطراتی پرمعنا برای این انقلاب خواندند و گفتند در همه‌ی حوادث این ماه ازجمله کشتار مردم بی‌گناه به دست رژیم پهلوی در ۱۷ شهریور ۵۷، شهادت رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر کشور در ۸شهریور ۶۰، ترور شهید آیت‌الله قدوسی و شهید آیت‌الله مدنی در همین ماه و حمله‌ی صدام به ایران در ۳۱ شهریور ۵۹، ردپای مستقیم یا غیرمستقیم آمریکا مشاهده می‌شود.»
رهبر انقلاب در همان دیدار ابراز نگرانی هم از فراموشی این خاطرات به‌ویژه در ذهن جوانان کشور کردند و از کم‌کاری دستگاه‌های مسئول انتقاد کردند و تأکید کردند این‌گونه حوادث عبرت‌آموز نباید در حافظه‌ی تاریخی ملت کمرنگ شود، چراکه اگر نسل جوان از شناخت و ریشه‌یابی این‌گونه خاطرات تاریخی و ملّی، بازماند در شناخت راهِ حال و آینده‌ی کشور دچار خطا خواهد شد.
به‌طور صریح رهبر انقلاب در سالگرد حادثه هفده شهریور به طرح این موضوع می‌پردازند که همه‌ی ارکان حکومت طاغوت ازجمله هیئت دولت و شخص شاه تابع آمریکا بودند و مقامات آمریکایی از طریق دست‌نشاندگان خود همچون فرعون بر ملت مظلوم ایران حکومت می‌کردند، اما امام بزرگوار همچون موسی زمان، به پشتوانه‌ی ملت، آن بساط را از این سرزمین کهن، برچید.
خاطره رهبر از ۱۷ شهریور
رهبر انقلاب یک‌بار دیگر در سالگرد حادثه ۱۷ شهریور در سال ۷۶ در جمع پرستاران راجع به این حادثه گفتند: «…نکته قابل توجّه‌ی هم به مناسبت هفدهم شهریور عرض کنم، که این روزها، روز‌های ماندگاری در تاریخ ماست. من از روز هفدهم شهریور سال ۱۳۵۷ خاطره‌ای در ذهن دارم.
قبل از آن‌که این حادثه خون‌بار در تهران اتّفاق بیفتد، سیاست رژیم ستم‌شاهی به دنبال این بود که مبارزان و به‌تبع آن ملت ایران را، به تندرو و کندرو، افراطی و معتدل تقسیم کند. این، نکته خیلی قابل توجّه‌ی است که امروز مثل آیینه‌ای، همه عبرت‌ها را به ما درس می‌دهد.
کسی که روزنامه‌های آن‌وقت و اظهارات مسئولان رژیم ستم‌شاهی را مطالعه می‌کرد، می‌فهمید که این‌ها می‌خواهند کسانی را که در مقابل آن‌ها هستند و مبارزه می‌کنند، از هم جدا کنند. عدّه‌ای را که طرفداران و علاقه‌مندان مخلص امام بودند و راه امام را علناً اظهار می‌کردند، به‌عنوان تندرو و افراطی و متعصّب معرفی می‌کردند.
در مقابل این‌ها هم، بعضی از کسانی را که علاقه‌مند به مبارزه بودند، ولی خیلی جدّی در آن راه نبودند، یا جدّی بودند، ولی دستگاه آن‌طور خیال می‌کرد این‌ها جدیّتی ندارند، به‌عنوان افرادی که معتدل‌اند و با این‌ها می‌شود مذاکره و صحبت کرد، معرفی می‌کردند.
من در آن روز این احساس خطر را کردم. آن زمان من در جیرفت تبعید بودم. شاید روز چهاردهم یا پانزدهم شهریور بود. به یکی از آقایان معروف که در قم بود، نامه‌ای نوشتم و این سیاست رژیم را برای آن آقا تشریح کردم و گفتم این‌ها با این تدبیرِ خباثت آمیز می‌خواهند بهانه‌ای برای سختگیری بر مخلصان و عشّاق امام بزرگوار به دست آورند و شمارا بدون اینکه خودتان بخواهید، در مقابل آن‌ها قرار دهند.
این نامه را نوشته بودم؛ اما هنوز نفرستاده بودم. روز شنبه هجدهم شهریور بود که رادیو و روزنامه‌ها، خبر کشتار هفده شهریور را پخش کردند. فردای آن روز، ما در جیرفت از این قضیه مطلع شدیم. من برداشتم در حاشیه آن نامه برای آن آقا نوشتم که: «باش تا صبح دولتش بدمد، کائن هنوز از نتایج سحر است». آن نامه را به‌وسیله مسافر، برای آن آقای محترم فرستادم. آن‌ها شروع کردند سختگیری‌ها را علیه مبارزان و انقلابیون حقیقی راه انداختن که نمونه‌اش کشتار هفدهم شهریور بود.»
لزوم بیداری مردم منطقه
آیت‌الله خامنه‌ای در نماز جمعه ۲۳ آبان ماه سال ۸۲ با استفاده از حادثه ۱۷ شهریور موضوع شکست سیاست‌های آمریکا در منطقه را در آن مهروموم‌ها یادآور می‌شود. در بخشی از خطبه‌های این نماز جمعه آمده است: «نکته دومی که عرض می‌کنیم، این است که اظهارات مسئولان دولتِ استکباری امریکا نشان می‌دهد که این‌ها در منطقه خاورمیانه، علیه همه ملت‌های این منطقه مقاصد و نقشه‌هایی دارند.
این ایجاب می‌کند که ملت‌های منطقه بیدار شوند…این‌ها [اشاره به امریکایی‌ها]کسانی هستند که مهروموم‌های متمادی از پلیدترین دیکتاتور‌ها حمایت کردند. در کشور ما کودتای ۲۸ مرداد را امریکایی‌ها به راه انداختند و بیست‌وپنج سال سخت‌ترین و سیاه‌ترین دیکتاتوری را در این کشور به وجود آوردند و قرص و محکم از آن حمایت کردند.
هر فاجعه‌ای که به‌وسیله آن رژیم در ایران صورت گرفت - مثل قضایای ۱۵ خرداد و ۱۷ شهریور که در هرکدام از این حوادث، تعداد کثیری از مردم غیرنظامی و مردم کوچه و خیابان به‌دقت عوامل مزدور رژیم کشته شدند - امریکایی‌ها جانب رژیم دیکتاتوری را گرفتند و علیه مردم حرف زدند…»
۱۷ شهریور دنباله قیام امام جواد (ع)
مقام معظم رهبری حادثه ۱۷ شهریور سال ۵۷ را دنباله نهضت و قیامی می‌داند که امامان معصوم آن را دنبال می‌کردند، به‌طور خاص ایشان قیام یادشده را دنباله حرکت امام جواد می‌دانند و طی سخنرانی در سال ۶۲ به مناسبت همین حادثه در مصلا تبریز می‌فرمایند: «…خاطره‌ی خونین ۱۷ شهریور؛ دنباله‌ی درس جاوید فراموش‌نشدنی است که امام جواد به ما داده است. چرا یک امام بزرگوار در ۲۵ سالگی به شهادت می‌رسد؟ و دستگاه جبار زمان این ذریه‌ی پیغمبر را بیش از آن تحمل نمی‌کند؟ پاسخ به این سخن را زندگی و شخصیت امام جواد به ما می‌دهد. او مظهر مبارزه‌ی با باطل بود، او کوشش گر برای حکومت الله بود. او برای خدا و قرآن مبارزه می‌کرد، او از قدرت‌ها نمی‌ترسید، او در حقیقت امام و الگو و پیشاهنگ این حرکتی بود که امروز ملت ایرآن‌همگی دست‌به‌دست آن را تعقیب می‌کند…»
۱۷ شهریور الگوی مناسب جوانان
آیت‌الله خامنه‌ای بازخوانی حادثه ۱۷ شهریور را یک الگوی مناسب برای جوانان می‌دانند، ایشان در سال ۹۴ در دیداری با جمعی از دانش‌آموزان و دانشجویان به مناسبت روز دانش‌آموز در مورد این قیام و حادثه‌ای مشابه این‌طور صحبت کردند (در فرازی از آن سخنرانی): «قبل از انقلاب، در دوران حرکت عظیم مردمی -حالا ماجرا‌های هفدهم شهریور و کشتار مردم و این مسائل که خب همه به‌وسیله‌ی دولت دست‌نشانده‌ی آمریکا انجام گرفت، به‌جای خود- در هشتم بهمن، یعنی چند روز قبل از ورود امام به داخل کشور، در همین خیابان‌های تهران، همین خیابان انقلاب، مردم اجتماع کرده بودند؛ ژنرال هایزر که فرستاده‌ی آمریکا بود و به ایران آمد برای اینکه شاید بتواند یک‌جوری از دست انقلاب رژیم را نجات بدهد و حفظ بکند، او در خاطرات خودش می‌نویسد -این‌ها اسناد تاریخی است- و می‌گوید من به ژنرال قره‌باغی گفتم که در مواجهه‌ی با مردم لوله‌ی تفنگ‌هایتان را پایین بیاورید؛ یعنی مردم را بکُشید، تیر هوایی بیخودی درنکنید، مردم را قتل‌عام کنید. این‌ها هم همین کار را کردند، لوله‌ی تفنگ‌ها را پایین آوردند، عدّه‌ای جوان و نوجوان کشته شدند، ولی جمعیت عقب نرفت. هایزر می‌گوید؛ قره‌باغی بعد آمد به من گفت که این تدبیر تو فایده‌ای نکرد، مردم عقب نرفتند، آن‌وقت هایزر می‌گوید من دیدم این ژنرال‌های شاه چقدر کودکانه فکر می‌کنند؛ یعنی باید ادامه می‌دادند، باید مرتّب می‌کشتند. ببینید این رژیمِ دست‌نشانده بود. ژنرال آمریکایی دستور قتل‌عام هم‌وطنان را به ارتشبد ایرانی می‌دهد و این به دستور او و به توصیه‌ی او عمل می‌کند و، چون فایده‌ای ندارد، می‌رود به او می‌گوید فایده‌ای ندارد؛ او هم می‌گوید این‌ها بچه‌اند، این‌ها کودکانه فکر می‌کنند. این، ماحصل و خلاصه‌ی حکومت پهلوی در ایران است.»
آمریکا م
به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی «شهر فردا»،قصر است؛ نگرش مردم در سال ۵۷
رهبر انقلاب یک‌بار دیگر در سال ۷۳ در جمع مشابهی تشکیل‌شده از دانش‌آموزان و دانشجویآن‌هم از حوادث پیش از انقلاب همچون حادثه ۱۷ شهریور جوانان را این‌طور نصیحت می‌کند: «… از سال ۱۳۴۱ مبارزه‌ای همه‌گیر در ایران شروع شد. قبلاً هم مبارزه بود؛ امّا صنفی و کوچک بود. یا دانشجویی بود یا روشنفکری بود یا روحانیتی محدود بود. اما از سال ۱۳۴۱ مبارزه‌ای همه‌گیر به رهبری علمای بزرگ و در رأس همه، امام بزرگوار، شروع شد. از سال ۱۳۴۱ تا سال ۱۳۵۷ -یعنی شانزده سال- این مبارزه ادامه داشت تا به پیروزی رسید. عزیزان من! این مبارزه شانزده‌ساله اگرچه ظاهراً مبارزه با رژیم شاه محسوب می‌شد -چون اساساً رژیم شاه را امریکایی‌ها در سال سی‌ودو بر سرکار آورده بودند و آن‌ها پشتیبانی‌اش می‌کردند-، اما درواقع یک مبارزه ضدآمریکایی بود. آن‌ها همه‌کاره این کشور بودند. آن‌ها به شاه قدرت بخشیده بودند. آن‌ها پشتوانه بودند که او بتواند مردم را آن‌طور قتل‌عام و شکنجه کند؛ افراد را آن‌طور غریبانه در زندان و زیر شکنجه بکُشد یا در خیابان‌ها و میدان‌ها - مثل پانزده خرداد و هفده شهریور - قتل‌عام کند و آن‌طور در مدرسه فیضیه و دانشگاه، به جان دانشجو و طلبه بیفتد. ملّت ما همه این گناهان بزرگ را از چشم آمریکا می‌دید و معتقد بود دست آمریکا در کار است.
دوشنبه ۲۹ دی ۱۳۹۹ - 
